VIÊM GAN SIÊU VI B
Những ý chính:
Viêm gan B là do nhiễm virus. Virus sẽ tấn công vào gan và có thể gây ra bệnh lý cấp và mạn tính
Virus xâm nhập qua đường máu hoặc dịch tiết trong cơ thể người bị nhiễm
Hàng năm có 2 tỷ người bị nhiễm viêm gan siêu vi B và khoảng 600.000 người chết vì viêm gan siêu vi B
Viêm gan siêu vi B có khả năng lây nhiễm gấp 50 – 100 lần so với HIV
Viêm gan siêu vi B là 1 rủi ro nghề nghiệp quan trọng đối với nhân viên y tế
Hiện nay, viêm gan siêu vi B đã được phòng ngừa Bằng loại vaccine an toàn và hiệu quả có trên thị trường
____________________________________________________________________________________________
Viêm gan siêu vi B là sự nhiễm trùng tiềm ẩn ở gan, có thể hủy hoại gan do nhiễm virus viêm gan B. Đây là vấn đề đáng quan tâm của sức khỏe toàn cầu và là một loại nhiễm virus nghiêm trọng nhất trong các loại viêm gan do virus. Chúng có thể gây nên bệnh gan mạn tính và khiến người bệnh có nguy cơ tử vong cao do xơ gan hoặc ung thư gan
Toàn thế giới có khoảng 2 tỉ người bị nhiễm viêm gan siêu vi B và hơn 240 triệu người bị viêm gan mạn. Mỗi năm có khoảng 600.000 người chết vì các bệnh lý cấp và mạn do viên gan siêu vi B
Vaccine chống lại viêm gan B đã ra đời từ năm 1982. Khả năng vaccine viêm gan siêu vi B có thể phòng ngừa nhiễm và các hệ quả lâu dài của viêm gan B là 95% . Đây cũng là vaccine đầu tiên chống lại căn bệnh ung thư phổ biến
Sự phân bố địa lý
Viêm gan siêu vi B có thể gây ra các bệnh lý cấp tính với các triệu chứng kéo dài vài tuần, bao gồm: vàng da, vàng mắt, nước tiểu vàng sậm, mệt mỏi, buồn nôn, nôn và đau bụng. Viêm gan siêu vi B là 1 bệnh đặc trưng ở Trung Quốc và 1 số nơi khác ở châu Á. Phần lớn những người dân ở vùng này bị nhiễm viêm gan siêu vi B từ khi còn nhỏ và 8 – 10% số người trưởng thành bị nhiễm mạn tính. Ở các vùng này, ung thư gan do viêm gan siêu vi B nằm trong ba nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do ung thư ở nam, và là nguyên nhân gây ung thư chủ yếu ở nữ
Ở Amazon và một vài vùng phía nam ở Đông và Trung Âu cũng có 1 tỉ lệ nhiễm mạn tính khá cao. Ở Trung Đông và tiểu lục địa của Ấn Độ có khoảng 2 – 5% dân số bị nhiễm mạn tính. Tỉ lệ nhiễm mạn tính ở Tây Âu và Bắc Mỹ dưới 1% dân số.
Phát tán
Viêm gan siêu vi B truyền trực tiếp từ người này sang người khác qua đường máu, tinh dịch, dịch âm đạo của người nhiễm virus. Kiểu phát tán này giống với virus suy giảm miễn dịch ở người (HIV), nhưng virus viêm gan B có khả năng lây nhiễm cao gấp 50 – 100 lần so với HIV. Không giống với HIV, virus viêm gan B có thể tồn tại bên ngoài cơ thể người ít nhất 7 ngày. Trong suốt thời gian đó, chúng vẫn còn khả năng lây nhiễm khi được xâm nhập vào cơ thể người không tiêm vaccine phòng ngừa
Ở những nước đang phát triển, kiểu lây nhiễm thường gặp là
+ Trong thai kỳ (tryền từ mẹ sang con)
+ Lây nhiễm ở giai đoạn sớm (lây nhiễm không rõ ràng qua các mối quan hệ cá nhân với người bị nhiễm trong gia đình)
+ Tiêm chích không an toàn
+ Truyền máu không an toàn
+ Quan hệ tình dục không an toàn
Ở các nước phát triển, các kiểu lây nhiễm khác với các nước đang phát triển. Các kiểu lây thường là truyền qua các trẻ vị thành niên do quan hệ tình dục không an toàn, do tiêm chích ma túy. Viêm gan siêu vi B là rủi ro nghề nghiệp chủ yếu của nhân viên y tế.
Virus viêm gan B không lan truyền bởi đồ ăn thức uống độc hại và không thể lan truyền ngẫu nhiên ở nơi làm việc
Thời gian ủ bệnh của viêm gan siêu vi B trung bình là 30 ngày, nhưng nó có thể dao động từ 30 ngày đến 180 ngày. Virus có thể được phát hiện sau 30 – 60 ngày sau khi xâm nhập và tồn tại tùy theo từng thời kì
Triệu chứng
Phần lớn bệnh nhân không triệu chứng trong suốt thời kì nhiễm cấp tính. Tuy vậy, một vài người khi mắc viêm gan B cấp tính có 1 số triệu chứng kéo dài trong vài tuần: vàng da, vàng mắt, nước tiểu sậm màu, mệt mỏi, buồn nôn, nôn, đau bụng.
Ở một số người, virus viêm gan B có thể gây ra viêm gan mạn tính về sau tiến triển thành xơ gan hoặc ung thư gan
Ai là người có khả năng nhiễm viêm gan B mạn tính?
Khả năng người nhiễm virus viêm gan B tiến triển thành viêm gan mạn tính phụ thuộc vào độ tuổi người đó. Trẻ nhỏ nhiễm viêm gan B có nguy cơ tiến triển thành viêm gan mạn lớn nhất:
+ 90% trẻ sơ sinh nhiễm viêm gan B ở năm đầu tiên tiến triển thành viêm gan mạn
+ 30 – 50% trẻ em trong độ tuổi từ 1 – 4 nhiễm viêm gan B sẽ tiến triển thành viêm gan mạnh
Đối với người lớn:
+ 25% người trưởng thành mắc viêm gan mạn tính từ bé sẽ bị chết do xơ gan và ung thư gan liên quan đến viêm gan B và tử
+ 90% người khỏe mạnh nhiễm virus viêm gan B sẽ phục hồi và đẩy virus ra khỏi cơ thể hoàn toàn trong vòng 6 tháng
Chẩn đoán
Xét nghiệm máu được dùng để chẩn đoán và theo dõi tình trạng người nhiễm viêm gan B. Chúng còn dùng để phân biệt giữa nhiễm cấp tính và nhiễm mạn tính
Việc chẩn đoán viêm gan B chủ yếu là tập trung nhận diện kháng nguyên viêm gan B trên bề mặt (HBsAg). Nếu 1 người có sự hiện diện kháng nguyên viêm gan B trên bề mặt (HbsAg (+)) thì chứng tỏ người đó đã nhiễm viêm gan B (bao gồm cấp tính hoặc mạn tính). WHO khuyến cáo tất cả máu được hiến phải làm xét nghiệm này để tránh lây nhiễm cho người nhận
Một số xét nghiệm thường được sử dụng khác:
– Xét nghiệm tìm kháng thể kháng kháng nguyên HBsAg – kết quả dương tính chứng tỏ người đó vừa được hồi phục sau viêm gan B cấp tính và không virus trong cơ thể hoặc vừa được chích ngừa. Người này sẽ miễn nhiễm viêm gan B trong tương lai và không còn lây nhiễm
– Xét nghiệm tìm kháng thể kháng kháng nguyên lõi HbcAg – kết quả dương tính chứng tỏ người đó mới vừa nhiễm hoặc trong quá khứ đã từng nhiễm. Phối hợp với xét nghiệm HBsAg, nếu HbsAg dương thường là nhiễm viêm gan mạn
Điều trị
Không có phương pháp điều trị cụ thể cho bệnh nhân nhiễm viêm gan B cấp tính. Chăm sóc bệnh nhân nhằm tạo sự thoải mái, cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng, bao gồm việc bù lại lượng dịch mất đi do nôn ói hoặc tiêu chảy
Một số bệnh nhân bị nhiễm viêm gan B mạn tính có thể được điều trị bằng thuốc: interferon, chất kháng virus. Phương pháp điều trị này có thể tốn hàng nghìn dollars 1 năm và không phù hợp với hầu hết các nước đang phát triển.
Ung thư gan hầu hết đều gây ra tử vong và thường phát triển ở người đang ở đỉnh cao của sức khỏe và có trách nhiệm với gia đình. Ở những nước đang phát triển, phần lớn người bị ung thư gan bị chết trong vài tháng sau khi chẩn đoán. Ở những nước có thu nhập cao, phẫu thuật và hóa trị có thể kéo dài đời sống thêm 1 vài năm nữa
Những bệnh nhân xơ gan đôi khi được ghép gan, với tỉ lệ thành công khác nhau
Phòng ngừa
Vaccine ngừa viêm gan B là cơ sở chính cho việc phòng ngừa viêm gan B. WHO khuyến cáo trẻ sơ sinh nên được tiêm chủng viêm gan B.
Vaccine được chia ra 3 hoặc 4 liều, như là 1 phần trong quá trình miễn dịch. Ở những vị trí nơi mà mẹ và thai nhi tếp xúc trực tiếp với nhau có sự phân bố virus viêm gan B nhiều, liều vaccine đầu tiên nên được tiêm ngay sau khi sinh (trong vòng 24 giờ)
Chuỗi vaccine được tiêm đầy đủ đem lại kháng thể bảo vệ hơn 95% trẻ sơ sinh, trẻ em và người trẻ tuổi. Vaccine bảo vệ được ít nhất 20 năm và có thể kéo dài suốt đời.
Tất cả trẻ em, thanh thiếu nên nhỏ hơn 18 tuổi và chưa tiêm vaccine nên tiêm vaccine phòng ngừa. Những người nằm trong nhóm có nguy cơ cao nên được tiêm vaccine, bao gồm:
+ Người hành nghề mại dâm
+ Bạn tình hoặc người thân trong gia đình bị nhiễm viêm gan B
+ Người tiêm chích ma túy
+ Những người thường xuyên phải truyền máu hoặc các sản phẩm về máu
+ Những người làm nghề có nguy cơ nhiễm viêm gan B, bao gồm nhân viên y tế
+ Du lịch tới những vùng có tỉ lệ nhiễm viêm gan B cao
Vaccine viêm gan B đã được chứng minh về độ an toàn và hiệu quả. Từ năm 1982, hơn 1 tỉ liều vaccine viêm gan B đã được dùng khắp thế giới. Ở rất nhiều quốc gia có từ 8 – 15% trẻ em nhiễm viêm gan B mạn tính, việc tiêm vaccine đã làm giảm tỉ lệ nhiễm viêm gan B mạn dưới 1% trong số trẻ em đã được miễn nhiễm.
Tính đến 7/2011, 179 quốc gia đã đưa việc tiêm chủng viêm gan B cho trẻ sơ sinh trong lịch tiêm chủng quốc gia – đã được tăng đáng kể so với 31 quốc gia vào năm 1992, năm mà hội nghị sức khỏe thế giới thông qua quyết định khuyến cáo toàn cầu sử dụng vaccine chống lại viêm gan B
Sự hưởng ứng của WHO
WHO đang hoạt động tại các khu vực cho phép để phòng ngừa và kiểm soát viêm gan do virus:
Nâng cao nhận thức, đẩy mạnh hợp tác và vận động các nguồn thông tin
Đưa ra các chứng cứ dựa trên các chính sách và dữ liệu để hành động
Phòng ngừa lây nhiễm
Trình chiếu chương trình, săn sóc và điều trị
WHO đã lấy ngày 28/7 hàng năm là ngày Viêm gan thế giới để tăng sự nhận thức và hiểu biết về viêm gan do virus
Nguồn tham khảo:
http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs204/en/
[…] D […]
Chuyên đề thuần nội khoa
Đánh giá B